وبلاگ

در آب‌ها و خشکی‌های جهان سه سیستم حیاتی از نظر تنوع زیستی از بیشترین تنوع جانوری و گیاه برخوردارند. این سه اکوسیستم عبارت‌اند از جزایر مرجانی، جنگل‌های حرا و جنگل‌های بارانی. در جزیره قشم و آب‌های پیرامونی آن دو اکوسیستم‌های اول و دوم حضور دارند گونه‌های شناسایی شده پستانداران قشم عبارت‌اند از ۴ گونه خفاش که یک نوع آن خفاش میوه‌خوار است، خفاش میوه‌خوار بزرگ‌ترین خفاش کشور بوده و بیشتر از قشم گزارش شده‌است.

جونده۴ گونه، یک نوع خارپشت، یک گونه خرگوش، یک گونه روباه و دو نوع نمسی و یک نوع جبیر یا غزال ایرانی نیز در قشم شناسایی شده‌است.

خزندگان شناسایی شده قشم نیز بسیار متنوع هستند. سه نوع مار و ۱۷ گونه مارمولک و یک نوع دوزیست در قشم شناخته شده‌اند.

مهره‌داران قشم: پرندگان از بیشترین تنوع برخوردارند. فهرست پرندگان شناسایی شده قشم تا سال گذشته ۹۸ گونه بود اما با شناسایی ۷۵ گونه پرنده دیگر، این فهرست در حال حاضر به ۱۷۳ نوع رسیده‌است. برخی از این پرندگان از جمله پرندگان نادر کشورمان هستند که شاهین کبود و حواصیل سبز از آن جمله‌اند. معدود آهوان باقی‌مانده قشم به دشت‌های بسیار زیبای فراز کوه‌ها پناه برده‌اند و آخرین روزهای پرخطر زندگی خود را در آنجام می‌گذرانند. نسل آهو در جزیره قشم به شدت در خطر انقراض است. از این جانواران بسیار زیبا و باارزش که در صورت حضور در جزیره، زیبایی ‌خیره کننده‌ای به طبیعت آن می‌بخشد طی سال‌های گذشته هیچ گونه حفاظتی به عمل نیامده و با این ثروت‌های باارزش جزیره برخورد مناسبی صورت نگرفته‌است.

۳-۸-۱ دوزیستان و خزندگان جزیره قشم:

با توجه به موقعیت جغرافیای جزیره قشم در خلیج فارس و به دلیل تنوع نواحی اکولوژیک آن و همچنین به دلیل وجود زیستگاه‌های متنوع نظیر: محیط تالابی جنگل حرا، پهنه‌های گلی، تپه ماهورهای متنوع، مناطق بیابانی، شنزارها، سواحل شنی، مناطق صخره‌ای، مزارع و باغ‌های کشاورزی و چمنزارهای فصلی – مطالعه مقدماتی اکولوژیک توزیع و پراکنش دوزیستان و خزندگان جزیره صورت پذیرفت.

۳-۸-۲ پرندگان قشم

بارزترین پدیده طبیعی قشم گوناگونی پرندگان آن است. از میلیون‌ها سال پیش ‌به این سو حدود چهارمیلیون پرنده مهاجر به طور منظم در فصل‌های مختلف سال، به خلیج فارس همانند یک زیستگاه ویژه، پناه می‌آورند. به طور کلی، در گشت و گذاری چند روزه در جزیره قشم به آسانی می‌توان تا ۱۰۰ گونه از پرندگان آن را مشاهده کرد. برخی از پرندگان جزیره قشم عبارت‌اند از: پلیکان پا خاکستری، باکلان، حواصیل خاکستری، اگرت کوچک، اگرت ساحلی، اگرت سفید، حواصیل شب، حواصیل هندی، کفچه نوک، فلامینگو ، عقاب ماهیگیر(جزیره قشم)، کرکس، جیرفتی، هوبره، سلیم خرچنگ‌خوار، صدف‌خوار، دیدومک، تله نوک پهن، کاکایی سر سیاه، کاکایی پشت سیاه، پرستو دریایی دودی، پرستو دریایی کاکلی کوچک، پرستو دریایی معمولی، پرستو دریایی کاکلی، سبز قبای هندی، زنبور خانگی کوچک، دم جنبانک ابلق، دم جنبانک کله زرد، میوه‌خور، بلبل خرما، سنگ چشم کله سرخ، سوسک چیفچاف، سوسک جنبان، سوک سرسیاه، طرقه بنفش، طرقه کوهی، چکچک بیابانی، شهدخور، زرد پر مزرعه، سهره خاکی .

۳-۹ منابع آبی

در جزیره قشم هیچ نوع دریاچه طبیعى، مانداب و رودخانه دائمى وجود ندارد و آبراهه‌ها هم، که عمدتاًً به طور نسبى کوتاه است، در زمان بارندگى است که سیلاب‌ها را از بستر خود عبور مى‌دهد. اندکى از این آب‌هاى سطحى علاوه بر تبخیر و در مواردى که زمین‌هاى قابل نفوذ در مسیر باشد (مثل دشت توریان و یا سایر محدوده‌هاى داراى رسوبات ماسه‌اى و یا رسوبات مربوط به تراس‌هاى دریایى که تا اندازه‌اى قابل نفوذ هستند) جذب تغذیه‌ سفره‌هاى آب زیرزمینى مى‌شود و بقیه به دریا مى‌رسد. بخشى از این سیلاب‌ها، با احداث سدها و بندهاى تاریخى، قدیمى و جدید مهار مى‌شود و از ذخایر آب مربوطه که تا اندازه‌اى هم با توجه به رسوبات مخزون و حوضه آبریز آن مربوط لب شور است، استفاده مى‌شود.

در جزیره قشم علاوه بر کنترل استفاده از آب‌هاى سطحى به وسیله سدها و یا آب‌بندها ـ که بعضاً نیز قدمت تاریخى دارند ـ از سیلاب‌ها هم به روش سنتى با هدایت در برکه‌هاى سرپوشیده (آب‌انبارها) که آب باران را براى دوره‌هاى کوتاه‌مدت در خود نگهدارى مى‌کنند به طور گسترده استفاده مى‌شود و ضمناً در سال‌هاى اخیر از آب دریا به وسیله آب شیرین‌کن‌ها استفاده به عمل مى‌آید.

۳-۱۰ چشمه های جزیره قشم

چشمه‌هاى جزیره قشم، که به طور پراکنده در جاى جاى جزیره وجود دارند، فاقد آب شیرین بوده و عمدتاًً شور هستند. برخى از این چشمه‌هاى عبارتند از:

ـ چشمه کارگه: چشمه معدنى سولفوره و شور کارگه در میانه و هسته مرکزى ساختار تاقدیسى مجاور بندر ماهیگیرى سلخ (میدان گاز طبیعى سلخ، معروف به برهوت) واقع شده است. آب این چشمه (چند لیتر در ثاینه) پس از نهشته شدن بخشى از مواد معدنى سیاهرنگ همراه در محل تظاهر، موجب تغذیه بیشتر آب شور در آبرهه موجود این محل بوده و در اطراف و بستر آبراهه اخیر نیز رسوبات فراوان نمک گذاشته مى‌شود. منشاء بخشى از مواد یا رسوبات ثانوى و نمک در این آبراهه مى‌تواند مربوط به سازند گچساران باشد که توسط آب چشمه معدنى کارگه در مسیر مهاجرت به بالا انتقال داده مى‌شود.

آب چشمه کارگه نسبتاً گرم است (درجه حرارت حدود ۳۰ درجه سانتى‌گراد)، این چشمه از انواع چشمه‌هاى آرتزین (جوشان) است و در واقع به دلیل اختلاف سطح اساس در منبع آب زیرزمینى و سنگ بستر آن، به سمت بالا فوران دارد. به دلیل رگه‌هاى سولفور در لایه‌هاى مارنى و سیلتى که بر روى لایه‌هاى آهکى قرار گرفته‌اند، آب چشمه کارگه در حین صعود داراى ترکیبات سولفور مى‌شود. این چشمه گاز نیز تولید مى‌کند که موجب انتشار بوى ناخوشایند آب چشمه در فضا مى‌شود. به دلیل وجود مواد معدنى و دماى مناسب آن، آب این چشمه مى‌تواند خواص درمانى ـ از جمله درمان بیمارى‌هاى پوستى و آرامش‌بخش اعصاب ـ داشته باشد که این نکته دلیل خوبى براى ساماندهى منطقه موردنظر و ایجاد امکانات براى استفاده مردم از آن است، گرچه مردم بومى از زمان‌هاى قبل براى مداوا و معالجه امراض پوستى خود از آب و گل و لاى پیرامون چشمه استفاده کرده‌اند و مى‌کنند.

ـ چشمه گورى: رسوبات واحد گورى داراى ضخامت حدود یکصدمتر، پوشاننده نهشته‌هاى انیدریت و نمک‌هاى مربوط به سازند گچساران است که با توجه به دانسته‌ها، ستبراى حدود ۱۴۰۰ متر دارد.

در محدوده چشمه معدنى گورى و این ساختار زمین‌شناسى، وجود متان و سولفات‌ها مى‌تواند زمینه تشکیل را فراهم سازد و بدین‌ترتیب امید حضور کانى‌سازى‌هاى سولفورى وجود داشته باشد. آب این چشمه معدنى شور و اندکى گرم (داراى حرارت ۳۰ درجه سانتى‌گراد) است و با توجه به املاح و ترکیب مواد حاوى، از نظر سیاحتى و کاربرد پزشکى مى‌تواند قابل استفاده باشد.

ـ چشمه‌هاى دامنه کوه نمکدان:پهنه‌هاى پوشیده از رسوب نمک در کوه نمکدان داراى توده‌هاى بسیار بزرگ و گسترده نمک با کمیت بالا با کیفیت و خلوص نسبتاً مناسب است و از نظر اقتصادى در تأمین نمک خوراکى، نمک طبى و حتى تأمین بخشى از مشتقات موردنیاز در ترکیباتى از پتروشیمى اهمیت دارد.