بحث تغییر و تحولات از مهمترین بحث هایی است که امروزه در جامعه شناسی و سایر علوم به عنوان بحثی اساسی مورد توجه قرار می گیرد با توجه به سرعت پیشرفت علم و تکنولوژی و بالا رفتن سرعت نوآوری در بسیاری از امور بحث تغییر و تطبیق و یا نوآوری از مهمترین مباحث به شمار می آید.
ارزشهای فرهنگی نیز به عنوان یکی از عوامل تغییر یا عاملی است که در مقابل تغییر مقاومت می کنند. هرچند که نباید این عامل را به عنوان تنها عامل مؤثر، مورد بررسی قرار داد، و سایر عوامل را نادیده گرفت .
دگرگونیهای اجتماعی وبه ویژه، فرهنگی که در این بررسی مورد توجه قرار گرفته اند می توانند از عوامل بسیاری، مانند تبدیل شدن یک روستا به شهر که در جامعه ی مورد مطالعه تحقق پذیرفته است و یا ورود تکنولوژی پیشرفته ی ارتباطات و… ناشی شوند.اما آنچه در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفته ورود دانشگاه به عنوان یک مرکز علمی جدید در روستا شهر خاروانا می باشد. منظور از دانشگاه در اینجا علاوه بر مرکز علمی، ورود افرادی است که در این مرکز از نقاط مختلف کشور گرد آمده اند و به تحصیل می پردازند اما این افراد کنش هایی نیز با مردم روستا شهر مورد بررسی دارند در طرح مسأله ی تحقیق به تفصیل در مورد روستا، شهر و روستا شهر و سایر مواردی که در اینجا توضیح داده شده مطالبی آورده شده است. با توجه به تمام مسائلی که عنوان شد هدف این مطالعه، تغییرات فرهنگی است که ایجاد دانشگاه به عنوان عاملی نوسبب آن شده است.
طرح مسأله
جوامع انسانی هیچگاه ایستایی کامل را تجربه نکرده اند و اگر چنین به نظر می رسد که برخی از جوامع دچار ایستایی بوده اند به این دلیل است که تغییرات در این جوامع آنقدر به آرامی و به تدریج رخ داده که برای کسی قابل رؤیت نبوده است. اما جهان امروز به سرعت در حال تغییر است، اگر در گذشته فرهنگها توانایی تطبیق و یا اصلاح عناصر جدید را در درون خود داشتند، در جوامع امروزی کنترل تغییرات، مسأله ی عمده را تشکیل می دهند .
بانیان و پیشکسوتان علوم اجتماعی یا کلاسیک های جامعه شناسی در قالب حوزه ی مطالعاتی خود در سطحی کلان مباحثی را چون تکامل، تغییر و توسعه ی جوامع و یا به عبارتی گذار تاریخی جوامع و چگونگی این گذار و حرکت آن را محور بحث و مورد کنکاش قرار داده اند . به تعبیر باتامور، جامعه شناسی از ابتدا با فلسفه ی تاریخ و با تعبیر هایی که از تغییرات سریع و شدید جوامع اروپایی در قرن هجدهم و نوزدهم به عمل آمد ارتباط نزدیک داشت. مورخان همه علاقمند بودند انقلابهای سیاسی و اجتماعی عصر خود را در چهارچوب نظریه ی عمومی تاریخ تبیین و تفسیر کنند .
تأثیر عمیق این نگرش را می توان در آثار نخستین جامعه شناسان نظیر کنت، مارکس، دورکیم و ماکس وبر مشاهده کرد. ( ازکیا ؛ 1379 ، 69 )
در کشور ما گسترش روزا فزون فرآورده های نوسازی که در عرصه ی اقتصادی بیشتر نمایان شده است تغییراتی در ارزشها و هنجارها و شیوه ی زندگی مردم ایجاد کرد . همین مسأله دغدغه هایی را برای صاحبنظران ما به وجود آورده بعضی نسبت به این تغییرات خوش بین هستند(طرفدار نظر یه های نوسازی نوسازی که توسعه ی اقتصادی را مهم تلقی می کنند) و آن را در راستای فرهنگ ، یا هنجارها و ارزشهای گذشته می دانند و در مقابل برخی نسبت به اینگونه دگرگونی بدبین هستند( طرفداران نظریه های توسعه ی پایدار) و معتقدند که این تغییرات در راستای فرهنگ گذشته نمی باشد ، بلکه گسستی در ارزشها و هنجارهای گذشته وجود دارد .
دگرگونی در عرصه های مختلف اقتصادی، اجتماعی و … رخ می دهد . آنچه در اینجا به آن پرداخته می شود مسأله ی دگرگونی در بعد فرهنگی می باشد. بنابراین شناخت این دگرگونی و اینکه چه عواملی سبب این دگرگونی می شود یا آن را تسریع می کنند و همچنین جهت و سمت و سوی این دگرگونی، از جمله مسائلی است که در این تحقیق مورد توجه قرار گرفته است.
حفظ و تغییر فرهنگ دغدغه ی همیشگی بشر و جوامع انسانی بوده است ، نیاز به پیوستگی و همبستگی طولی و عرضی با گذشته های تاریخی اجتماعی خویش با دیگر اعضای جامعه گرایش را به سوی اتخاذ سیاستهایی در جهت حفظ و ثبات در اجزای کلیت فرهنگ سوق داده است و از سوی دیگر، ضرورت و نیاز به انطباق با محیط پیرامونی در برخی از جوامع چنان سرعت گرفت که پیوستگی و همبستگی با گذشتگان و دیگر اعضای جامعه دچار مخاطره ی جدی شد .
چرا به فرهنگ می پردازیم ؟ دلیل اهمیت فرهنگ این است که (( فرهنگ به مثابه وسیله ای کارساز و پویاست که می تواند محیط اجتماعی را با آنچه در پیرامون آن است سازگار نماید . از این رو فرهنگ با برخورداری از چنین نیرویی می تواند بر روند تحول و دگرگونی اجتماعی اثر بگذارد )).( اینگلهارت ؛ 1373 ،15 )
دگرگونی فرهنگی امری تدریجی است، و یک شبه رخ نمی دهد. علل دگرگونی فرهنگها در این است که هر فرهنگ، رهیافت مردم را در تطابق با محیط نشان می دهد. به طور کلی در بلند مدت این رهیافتها به دگرگونی های اقتصادی تکنولوژیکی و سیاسی پاسخ می دهند، هر چند فرهنگها در پاسخ به دگرگونی های محیط اقتصادی ، اجتماعی سیاسی و تکنولوژیک تغییرمی کنند، اما به نوبه ی خود نیز به محیط شکل می دهند. بنابراین فرهنگ، عنصر علی ضروری است که به شکل گیری جامعه کمک می کند، فرهنگ، ثابت نیست .
( اینگلهارت ؛ 1373 ،15 )
مکانهای متفاوت به یک میزان تحت تأثیر و در معرض دگرگونی نیستند. (( نقاط شهری معمولاً ارتباط و آشنایی فراوانی با ارزشهای مادی جدید و نظایر آنها دارند، به عبارت دیگر نقاط شهری به خاطر ویژگیهای مربوط به پویایی خود به عنوان جامعه ای باز، همواره شاهد تحولات ارزشی فرهنگی و دگرگونی در نظام هنجاری خود می باشند، از این رو مشاهده کردن ارزشهای فرهنگی جدید در نقاط شهری از دیدگاه جامعه شناسان شهری جریانی عادی می باشد.یعنی در نقاط شهری نمی توان انتظار ایستایی فرهنگی را داشت)). ( شفیعی ؛ 1380 ، 20 )
اما در رابطه با روستا و تغییرات فرهنگی نظریات مختلفی را بیان می کنند. عده ای از نظریه پردازان روستایی، روستا را محیطی ایستا می دانند که تغییر را باید از بیرون وارد کرد. نظریه پردازان نوسازی از این دسته هستند.اما مطابق با نظریات توسعه ی پایدار روستا محیطی ایستا نیست وباید آن را به صورت یکپارچه و چند بعدی مورد بررسی قرار داد. آنچه تحقیق قصد بررسی آن را دارد، تغییرات فرهنگی است که با ایجاد دانشگاه درمرکز بخش خاروانا که در استان آذربایجان شرقی و در شهرستان ورزقان واقع شده است، رخ می دهد.
در اینجا می توان بررسی کرد که عامل بیرونی و وارداتی چه تأثیراتی می تواند بر فرهنگ داشته باشد؟ اگر تأثیراتی در حوزه ی فرهنگ دارد عمق آن چقدر است و تا چه حدی به تغییر می انجامد ؟
چه عاملی سبب پذیرش ایجاد دانشگاه در این روستا شده است؟آیا ایجاد دانشگاه و گسترش آن عامل توسعه به حساب می آید؟ یا اینکه ضد توسعه است ونتایج مخرب زیادی را در پی دارد.مشارکت مردم در ایجاد و ماندگاری آن تا چه حد است؟
روستای خاروانا که در استان آذربایجان شرقی واقع است در سال 1380 به مرکز بخش تبدیل شد و عنوان شهر رابه خود اختصاص داد و دارای شهرداری شد .
اما با توجه به تعاریفی که از شهر و روستا می شود و معیاری برای تمایز شهر از روستاست نمی توان خاروانا را در قالب هیچ کدام از این دو تعریف قرار داد .در زیر به تعاریفی استناد می شودکه در رابطه با روستا و شهر وجود دارد تا به یک نتیجه ی کلی در ارتباط با روستا و یا شهر بودن خاروانا رسید :
در سرشماریهای 1365 و 1375 کلیه ی نقاطی را که دارای شهرداری بوده اند شهر محسوب شده اند ( بدون در نظر گرفتن تعداد جمعیت آنها) در سرشماریهای قبلی داشتن 5 هزار نفر جمعیت ملاک تعریف بوده است.
(نقدی ; 1375، 18-19)
دکتر صدیق نیز مجموعه ی تعاریف شهر را در چهار دسته تقسیم بندی نموده است :
- تعاریف دموگرافیک که، اساساً شهر را بر مبنای اندازه ی جمعیت و تراکم آن تعریف می کنند.
- تعاریف نهادی، جوامعی را شهر می نامند که دارای نهادهای اجتماعی خاصی باشند .
- تعاریف فرهنگی که وجوه فرهنگی خاصی را نشانه ی شهریت می دانند. مثلاً گروهی از روشنفکران یا هنرمندان.
- تعاریف رفتاری، شیوه های رفتاری معین و مجزایی را خاص شهریان می دانند ( مثلاً شیوه ی کنش متقابل اجتماعی غیر عاطفی ) شهر جایی است که جمعیت نسبتاً زیاد و متراکم دارد و هر جامعه ای که به لحاظ جمعیتی بزرگ و انبوه باشد جامعه ی شهری است .( صدیق سروستانی ؛ 1369 ،199)
علاوه بر این معیارها، معیارهای دیگری نیز برای تعریف شهر وجود دارد :
- یکی از رایج ترین تعاریف مربوط به شهر، تعریف شهر بر اساس اندازه است. بر این اساس کشورهای مختلف معیارهای گوناگونی را جهت تمیز نقاط شهری از سایر نواحی به کار می گیرند. ( همچنان که در کشور ما تا این اواخر داشتن 5000 نفر جمعیت برای وزارت کشور و سایر سازمانها ملاک شهر بود .( نقدی ؛ 1382 ، 20 )
- معیار دوم انبوهی ( تراکم ) جمعیت است. در اینجا تعداد جمعیت به عرصه ی سکونت بر اساس کیلومتر مربع یا هکتار تقسیم می شود که خود به دو نوع تراکم حسابی و تراکم زیستی محاسبه می گردد.
- معیار سوم تعریف شهر بر اساس نوع معیشت و اشتغال ساکنین آن . بر این مبنا جایی که شغل اکثریت آن غیر کشاورزی ( صنعت ، خدمات و … ) باشد شهر تعریف می شود .
- و اما مهمترین معیار ، از نظر جامعه شناسان گمنامی است . در این نگاه شهر جایی تعریف می شود که افراد و ساکنین آن همدیگر را به راحتی نشناسند. البته گمنامی خود تا حدودی تحت تأثیر معیار اندازه و تراکم است برخی عقیده دارند که شهر به همین دلیل بستر مناسب تری برای انحراف از هنجارهای اجتماعی و بروز رفتارهای آسیب شناختی و در عین حال بستری برای شکست هنجارهای کهنه شده و بدعت های نوین است . ( نقدی ، 1382 ،21 )
پیش از پرداختن به اختلافات بین شهرو روستا ابتدا به چند تعریف از شهر و روستا اشاره می شود :
- شهر: منطقه ی جغرافیایی است که دارای جمعیت مشخص بوده و تراکم جمعیت در آن وجود داشته باشد و افراد در آن به امور غیر کشاورزی اشتغال داشته باشند و نیز دارای شهرداری باشد . نقاط شهری معمولاً ارتباط وآشنایی فراوانی را با ارزشهای مادی جدید ، شیوه های جدید زندگی و نظایر آنها دارند . به عبارت دیگر نقاط شهری به خاطر ویژگیهای مربوط به پویایی خود به عنوان جامعه ای باز ، همواره شاهد تحولات ارزشی ، فرهنگی و دگرگونی در نظام هنجاری خود می باشد . ازاین رو مشاهده کردن ارزشهای فرهنگی جدید در نقاط شهری از دیدگاه جامعه شناسان شهری جریانی عادی می باشد . یعنی در نقاط شهری نمی توان انتظار ایستایی فرهنگی را داشت .( شیخی ؛ 1380 ، 36 -20 ).
- تعریف روستا: یک واحد همگن طبیعی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی که از یک مرکز جمعیت و محل کار و سکونت با حوزه و قلمرو معین ثبتی و یا عرفی مستقل تشکیل می شود و اکثریت ساکنان شاغل دائمی آن به طور مستقیم و یا غیر مستقیم به یکی از فعالیتهای اصلی زراعی ، دامداری ، باغداری ، صیادی ، صنایع روستایی و یا ترکیبی از اینها اشتغال دارند و از آن ارتزاق می نمایند و پیوند فرهنگی و اجتماعی عمیقی بین اعضای جامعه ی آن برقرار است. از خصوصیات عمده ی روستا وابسته بودن آن به زمین است .
( رضوانی ؛ 1374 ،16 )
- در تعریف دیگری از روستا، آن را سرزمینی تعریف می کنند که تراکم کم جمعیت مشخصه ی اصلی آن است و کشاورزی آن مهم است . یا روستا ،زیستگاه جماعتی از مردم در خارج از محدوده ی شهرهاست که با مشخصات جمعیتی معین ، و به عنوان جامعه ای مستقل و دارای هویت خاص فرهنگی ، اقلیمی ، جغرافیایی ، اقتصادی و با اتکا بر نظامهای رهبری و مدیریت محلی خود عرصه ی فعالیت های کشاورزی است .( حسینی ابری ؛ 1380 ، 4 )
دربیان اختلافات بین شهر و روستا نیز اندیشمندان نظرات بسیاری ارائه کرده اند که در اینجا به چند نمونه اشاره می کنیم :
به عقیده ی دکتر محسنی اولین و آشکارترین اختلاف مربوط به جنبه ی جغرافیایی شهر است که به کلی با ده متفاوت است .
- شهر فضایی متراکم است که تراکم جمعیت در رابطه با فضای احاطه کننده ی آن نسبتاً زیاد است . جامعه ی شهری عملاًفاقد فعالیت های کشاورزی است. اختلاف اساسی دیگر میان شهر و ده مربوط می شود به ساخت شغلی جمعیت آنها .( محسنی ؛ 1369 ،376)
- شاید بتوان گفت که فعالیت های اقتصادی مردم و نحوه ی توزیع این فعالیتها در بخش های سه گانه ی اقتصادی ، میزان سواد، تجهیزات درمانی، آموزشی و رفاهی، شرایط زندگی و سطح درآمد، چگونگی مشارکت زنان در امور خارج از منزل از عواملی هستند که بهتر است در تشخیص روستا و شهر مورد عنایت قرار گرفته و در جداسازی شهر از روستا مؤثر واقع گردیده اند. ( نقدی ؛ 1382 ،19)[1]
و در تفاوت شهر و روستا برخی از اندیشمندان به این نکات توجه می کنند:
الف – قدرت ارزشهای سنتی:
این ارزشها به منزله ی یک حاکم در روستا حکمفرمایی می کنند .
ب – ارتباطات و تماسهای اولیه :
در روستا ارتباطات چهره به چهره است ، در شهر غیر مستقیم و رسمی و ثانویه است.
ج – سادگی و یکنواختی زندگی :
یعنی اینها حداقل تغییرات را تجربه می کنند، و به دست آوردن مقام و جاه طلبی در نواحی روستایی کمتر به چشم می خورد . سطح زندگی شاهد تغییرات سریع نبوده و به کندی تغییر می یابد .
د – تخصص گرایی :
تولیدات در نقاط شهری بر اساس تخصص و در قالب تخصص صورت می گیرد. در حالی که فعالیت و تخصص مسلط در جامعه روستایی کشاورزی است. شهرنشینان وابستگی های مختلف سازمانی، اقتصادی، اجتماعی و … را دارند در حالیکه روستائیان به ندرت وابستگی های سازمانی و صنفی دارند .
ه- استقرار و جایگزینی درست افراد :
با رقابت در نقاط شهری، افراد عموماً در منصبها و مشاغل خود استقرار می یابند. در حالیکه در نقاط روستایی چنین فرصت و امکانی کمتر وجود دارد .
و – تحرک اجتماعی :
جامعه ی شهری نیاز به تحرک دارد و آن را تقویت می کند. در این جوامع بیشتر تأکید بر اکتساب است تا انتساب . پویایی و حرکت لازمه ی تداوم حیات جوامع شهری است .
ز – محدوده های تخصصی :
هر منطقه را به فعالیتی اختصاص می دهد .
ح – موقعیت زنان:
منظور از موقعیت زنان ،فعالیت زنان شهری در فعالیت های اقتصادی و اجتماعی می باشد.اما در رابطه با زنان روستایی فعالیت زنان روستایی در مزارع موجب به دست آوردن درآمد نمی گردد.
ط – تضاد در تفاوت بین خصلتها :
روستائیان تحمل کمتری در برابر اعتقادات جدید دارند. اما شهرنشینان خودشان را با شرایط و اعتقادات جدید وفق می دهند.( زرنقی ؛ 1382 ، 27-28 -29 )
با این تفاسیر در مورد خاروانا باید گفت که ، خاروانا روستا شهری دارای 2500 نفر جمعیت است اکثر ساکنین آن به کشاورزی و دامداری اشتغال دارند و کارمندان شاغل در اداراتی مانند بخشداری و شهرداری و … بیشتر غیر بومی هستند و انجام کارهای تخصصی با غیر بومیان است که از خارج از روستا آمده اند و صنعت و خدمات در این روستا نقشی ندارد با توجه به اینکه این روستا سرشار از معادنی است که در صورت بهره برداری و استفاده از آن می تواند نقش مهمی در ایجاد اشتغال و بهبود وضعیت اقتصادی ساکنان و پدیدار شدن شاخه ی جدیدی از اشتغال و سبک زندگی برای ساکنان منطقه باشد، روابط حاکم بر افراد روستا غالباً از نوع روابط اولیه (چهره به چهره ) است و ساکنان آن همدیگر را می شناسند و علاوه بر مطالب گفته شده مشارکت زنان در عرصه جامعه ی مورد بررسی در حداقل ممکن است.
مطابق با آنچه دربالا به ان اشاره شد چه نامی برای منطقه ی مورد مطالعه برازنده تر است ؟
این منطقه از نظر تسهیلات رفاهی مانند مسافرخانه، رستوران و … برای ارائه ی خدمات به میهمانان غیر بومی در مضیقه است و همچنین دارای جاده ای نامناسب و پر از پیچ های متعدد است که فقط افرادی که در اینجا ساکن هستند و یا بنا به اقتضای شغلشان در آن رفت و آمد می کنند به آن آشنا هستند .
اما واژه ای ما بین روستا و شهرنیز وجود دارد که آن روستا شهر است در اینجا به این موضوع پرداخته می شود که آیا می توان منطقه ی مورد بررسی ما را روستا شهر نامید ؟
در این رابطه برخی از صاحبنظران، معیارهای جمعیتی، برخی دیگر معیارهای کارکردی و برخی نیز امکانات و خدمات سکونتگاهها را مبنای تعریف خود قرار داده اند. اما در میان تعاریف مختلف از روستا شهرها بیشتر صاحبنظران ملاک جمعیتی سکونتگاهها را مد نظر قرار داده اند .
جان فرید من[2] و مایک داگلاس[3] به عنوان نخستین صاحبنظران تئوری روستا شهر، روستا شهر را شهری با 10 تا 50 هزار نفر جمعیت می دانند. و با توجه به نقش و کارکرد روستا شهر و ناحیه ی اطراف آن به تعریف ناحیه ی روستا شهر می پردازند .( فریدمن و داگلاس ؛ 1975 ، 62 )
همچنین نظریان ،با ملاک قرار دادن میزان جمعیت 25000 نفر، معتقد به تمایز بین شهرهای کوچک و روستا شهر بوده و بیان می دارد که طبق سرشماری سال 1365 تعداد 333 روستا شهر کمتر از 25000 نفر در ایران وجود داشته است.( نظریان ؛1379 ، 159 )
علاوه بر معیار جمعیت برخی دیگر از محققان ضمن در نظر داشتن ملاک میزان جمعیت معیار کارکردی سکونتگاهها را در نظر گرفته و با توجه به نوع فعالیت شاغلان سکونتگاهها ، روستا شهرها را به بیانی تعریف کرده اند . این عده از محققان بر کارکرد کشاورزی روستا شهرها تأکید می کنند و معتقدند روستا شهرها (urban village) یا (rurban) نقش خدماتی، کشاورزی دارند و به جای واژه ی (agropolice) این واژه ها را به کار می برند.( جاسبرینگ ؛ 1932 ، 512 ).
سعیدی اصطلاح روستا شهررا برای توصیف شرایط بسیاری از شهرهای کشورهای جنوب در سالهای اخیرمناسب می داندوبه نظر وی ، وا ژه ی urban(شهری ) و rural(روستایی) به صورت rurban رواج یافته است این اصطلاح از دو صفت انگلیسی که در بالا به آن اشاره شد ساخته شده و عبارت است از ترکیب و ادغام ساختارهای اجتماعی شهری و روستایی در حاشیه ی مراکز شهری.
( سعیدی ؛ 1377 ، 124 – 125 )
علی اکبری روستا شهر را یک مجموعه ی زیستی مستقل و منفصل از مادر شهر اصلی می داند که شامل ساخت و سازهای نسبتاً سازمان یافته ای است که در محدوده ی یک روستا انجام می گیرد و به آن ماهیت شبه شهری می بخشد . اینگونه سکونتگاهها از ویژگیهای صرفاً روستائی شان فاصله گرفته و با این حال موقعیت شهری هم نیافته اند و مراحل گذار شهری را سپری می کنند، به این دلیل برخی از عناصر و خصوصیات روستایی همچنان در آنها دیده می شود .روستا شهر، در نامگذاری و تعریف این تیپ شهری به کار می رود، که بیانگر (village city) است. درایران در مواردی واژه ی روستاشهر شهری گرایی یا نفوذ فرهنگ و عناصر شهری در نواحی روستایی است.( علی اکبری ؛ 1383 ، 209 -210 )
رضوانی، واژه ی روستا شهر را با شهرهای کشاورزی یکی می داند و معتقد است که ((روستا شهر یا شهرهای کشاورزی روستاهای بزرگ و پرجمعیتی هستند که در آنها چشم اندازهای شهری و روستایی با هم ادغام شده اند و فعالیت اقتصادی غالب بر این روستا ها امکان دارد که فعالیت کشاورزی باشد ولی فعالیتهای خدماتی و گاهی صنعتی نیز در آنها رواج دارد.همچنین ساختار اجتماعی، فرهنگی و کالبدی این روستا ها به شهر شباهت دارد. این قبیل روستا ها را که ترکیبی از چشم اندازهای فیزیکی ، اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی شهر و روستا در آنها دیده می شود را می توان روستا شهر نامید)).( رضوانی ؛ 1377 ،142 )
در واقع با تکیه بر نظریاتی که بیان شد در ایران دو نوع روستا شهر وجود دارد :1 – روستا شهر هایی که در اثر نفوذ فر هنگ شهری گرایی به وجود آمده اند.2 – شهر های کشاورزیکه در آنها چشم اندازهای روستایی و شهری ادغام شده اند.
چرا خاروانا را می توان روستا شهر نامید؟
در رابطه با خاروانا باید گفت که دامداران این منطقه ( کسانی که دارای گوسفندان زیادی هستند) در تابستان به ییلاق کوچ می کنند و در فصول سرد سال به روستا و به خانه های خویش مراجعت می کنند و برای تغذیه ی دامهای خود از علوفه ی خشکی که در تابستان کشت کرده اند استفاده می کنند.زبان ساکنین این روستا شهر مانند ساکنین سایر نقاط آذربایجان شرقی ترکی است و مذهب آنان نیز شیعه است. از نظر جمعیتی هم دارای رشد منفی و مهاجر فرستی بالایی هستند. از نظر سطح سواد نیز تحصیلات در دوره ی دبیرستان به خصوص برای دختران پایین است . و مشارکت زنان در اداره ی امور روستا به صفر می رسد با ایجاد شهرداری در این روستا شهر تغییراتی از نظر کالبدی به وجود آمده است البته قبل از ایجاد شهرداری به علت اجرای طرح هادی در روستا تغییراتی کالبدی به وجو آمده بود که ازجمله ی آنها کشیدن خیابان بود که سبب تغییراتی در کالبد روستا شد بدین نحوکه قسمتی از قبرستان روستا و یا خانه های ساکنین را ویران کرد و ساکنین نیز به اجبار به قسمت پایین ده که مناطق اداری در آن وجود دارند رفتند و در آنجامنازل مسکونی خود را احداث کردند .
مسأله ی اصلی تحقیق
با اینکه تغییراتی که به آنها اشاره شد اهمیت خود را دارا هستند، اما آنچه مهم است تغییراتی است که به علت ایجاد دانشگاه در این روستا شهر در حال وقوع است تغییراتی که از دید انسانهایی که در آن محیط زندگی می کنند شاید پنهان بماند اما این تغییرات رخ می دهند و در ارزشها، فرهنگ وسبک زندگی و پوشش مردم تأثیرات خود را دارند.
دانشگاه آزاد اسلامی خاروانا در سال 1383 در لوای دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورزقان کار خود را آغاز کرد ناگفته نماند که احداث دانشگاه به خواست مردم و با تصمیم گیری خارواناییهای مقیم شهر تهران که در حسینیه ی امام موسی ابن جعفر در مراسم گوناگون با هم گردهمایی و مشارکت دارند و با کمک مالی این افراد( حدوداً 400 نفر از مهاجرین این روستا شهر می باشند که به طور دائم در تهران زندگی می کنند و هر کدام متناسب با درآمد خود به احداث دانشگاه کمک مالی کردند) که حدود 300 میلیون ریال می باشد، صورت گرفت، علت این امر هم شاید این موضوع باشد که این افراد که خود در مرکز زندگی می کنند و طرز فکری متفاوتی رادارند احداث دانشگاه را توجه بیشتر به این منطقه ی تاریخی و پیشرفت و توسعه ی آن قلمداد کرده اند و یکی از ملزومات رسیدن به توسعه در این
روستا شهر را ایجاد دانشگاه دانستند. یعنی این طرح می تواند توسعه زا باشد.اجرای این برنامه در این روستا شهر دارای نتایجی بوده است که محقق را بر آن داشت تا به بررسی آن بپردازد و از طریق این جامعه ی کوچک به چگونگی به وجود آمدن تغییرات در یک جامعه و دلایل آن پی ببرد وبه این مسأله بپردازد که طرحی با اهداف مشخص پس از اجرا در یک روستا شهر چه پیامدهایی را می تواند در پی داشته باشد در مورد این روستا شهر نیز بیطرفانه به بررسی این تغییرات که در ادامه ی بحث به بخشی از آنها که رخ داده است و یا در حال رخ دادن است پرداخته خواهد شد.
در سال 1383 تعداد دانشجویان پذیرفته شده 130 نفر و در مقطع کاردانی و صرفاً حسابداری و عمران و کامپیوتر و زبان انگلیسی بوده است. به دلیل محدود بودن خوابگاه، دانشجویان پسر به اجاره کردن خانه های ساکنین اقدام کردند . این دانشجویان از شهرهای مختلف کشور برای مثال تهران، رشت، شیراز، شبستر و … پذیرفته شدند و از نظر زبان و فرهنگ، کاملاً با این مردم متفاوت می باشند. و این روستا شهر با توجه به افزوده شدن این تعداد با مسأله ی اجاره نشینی و بالا رفتن قیمت اجاره ها و منازل روبروشدکه البته این تغییری مادی و قابل رؤیت می باشد. در سال 1384این تعداد به 159 نفر افزایش می یابند.در سال 1385 به دلیل کمبود برخی از امکانات دانشگاه در جوابگو بودن به نیاز دانشجویان پذیرش صورت نگرفته است ، اما در سال 1386 دوباره دانشگاه پذیرش خواهد داشت.
با توجه به آنچه گفته شد در یک روستا شهر که جمعیت کمی دارد این افزایش با توجه به جمعیت اندک این روستا شهرنقش بسیار مهمی در حیات اقتصادی و فرهنگی آن ایفا می کند .و تعاملات جدیدی که پیش از این سابقه نداشته است دیده می شود که نوع آن از جنس تعاملات رویاروی و افراد آشنا نمی باشد، روستایی که تا پیش از این همه همدیگر را می شناختند و دارای روابط چهره به چهره بودند و کنترل اجتماعی شدیدی بر آن حاکم بود.
در ادامه جدولی ارائه می شود که در آن تعداد دانشجویان و رشته ها ی آنها و شهر هایی که ساکن آن بوده اند بر حسب سال ورود آورده شده است .
تقسیم بندی تعداد ورودی دانشجویان برحسب سال ، جنس، شهر ، رشته تحصیلی
| سال | تعداد | زن | مرد | شهر | رشته تحصیلی |
| 1383 | 130 | 6 | 124 | تهران ، رشت ، شیراز، شبستر، قم ، تبریز | کامپیوتر، حسابداری ، زبان انگلیسی، عمران |
| 1384 | 29 | 8 | 21 | علمدار ، ورزقان ، خاروانا ، جلفا | حسابداری ، زبان انگلیسی |
| 1385 | 0 | 0 | 0 | ___ | ___ |
| جمع کل | 159 | 14 | 145 | ||
( امور دانشجویی دانشگاه خاروانا ، 1385)
همچنین اساتید این دانشگاه نیز از شهرهای تبریز، مرند و شبستر برای تدریس به خاروانا می آیند که در کل تعداد آنها 21 نفر می باشد ، برای رفت و آمد اساتید نیز دانشگاه سرویس ایاب و ذهاب در نظر گرفته است.
کارمندان دانشگاه نیز 6 نفر هستند که 3 نفر از آنها از خاروانا می باشند و 3 نفر دیگر نیز ازساکنان شهرهای اطراف خاروانا هستند. رئیس دانشگاه نیز از شهر مرند است که نزدیک خاروانا است.
اما با ورود این افراد، گاه بین این افراد و بومیان تعارضاتی به وجود آمد که به دلیل بینش متفاوت آنها (روستائیان و دانشجویان )در برخورد با مسائل مختلف امری اجتناب ناپذیر است برای مثال کشمکشهایی که در انتخابات ریاست جمهوری میان مردم و دانشجویان به وجود آمد. و یا طرز پوشش و آرایش موی سر که آنها بر طبق باورهای خود دارای سبک خاصی هستند که بعضاً برای اهالی تعجب برانگیز و خلاف ارزشهاست که از جانب قشر جوان روستاشهر قابل تقلید و مطلوب است اما سایر اقشار آن را مذموم به شمار می آورند. و گاه با بی اعتنایی و اعتراض مواجه می شود.اینکه چه کسانی به این ارزشهای جدید اعتراض می کنند، نوآوران و آنان که سبک هایی مطابق با ارزشهای خود در مقابله با این تعارضات به وجود می آورند و این تغییر چه سمت و سویی خواهد داشت و آیا سبب اضمحلال فرهنگی و آسیب های فرهنگی خواهد شد و یا ناهنجاری ها و آنومی هایی، از جنسی دیگر و غیر قابل باور مردم به وجود خواهد آورد و پیامد آنها چه خواهد بود خود جای بحث و بررسی فراوان دارد.
در واقع می توان به تأثیرات متفاوتی که احداث دانشگاه بر روی گروههای مختلف سنی در این روستا داشته است پرداخت و اینکه چه کسانی به طور مستقیم با دانشجویان رابطه دارند و چه گروههای سنی تمایل یه نزدیکی و الگو برداری از آنان دارند و آیا این الگو برداری فقط در زمینه ی مسائل ظاهری ، مثل نوع لباس و آرایش مو و… است که گاهاً بعضی از آنها مذموم شمرده می شود و یا اینکه در رابطه با ادامه ی تحصیل و تغییر دیدگاهها در رابطه با تحصیلات عالیه نیز می باشد. در رابطه با سنین بالاتر نیز همینطور، آیا آنها خود را در معرض این ارتباطات و همکاریها قرار می دهند و یا اینکه با این افراد به عنوان بیگانگان و کسانی که ثبات و امنیت خاطر در زندگی آنها را تهدید می کند برخورد می کنند . علاوه بر گروههای سنی مختلف باید دید که کدام یک از دو گروه زنان و مردان بیشتر در این رابطه حضور دارند و کدامیک بیشتر تحت تأثیر این رابطه قرار دارند ؟ از دید کدامیک از آنها رفتار و سبک زندگی دانشجویان قابل پذیرش است ؟
گروههای شغلی مختلف را نیز می توان در این مورد برسی کرد که در این روستا شهر گروه عمده ی شغلی را کشاورزان تشکیل می د هند و پس از آنا ن دامداران که البته آنها خود هم کشاورزند و هم دامدار و گروه بعدی پیشه وران هستند که شامل مغازه داران و نانوایی و … هستند و گروه بعدی کارمندان هستند که بخش عمده ای از آنان را غیر بومی ها تشکیل می دهند که بعضی از آنها چندین سال است که ساکن روستا شهر خاروانا هستند .
[1] – نقدی، به نقل ازکلانتری ؛ 1375 ،ص 21
[2] -John Fridman
[3] -Mike Douglass
***ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد
یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل و با فرمت ورد موجود است***
متن کامل را می توانید دانلود نمائید
چون فقط تکه هایی از متن پایان نامه در این صفحه درج شده (به طور نمونه)
ولی در فایل دانلودی متن کامل پایان نامه
با فرمت ورد word که قابل ویرایش و کپی کردن می باشند
موجود است
:
مسکن[1] اساسیترین نیاز انسان بشمار می آید و مکانی است که انسان را از همه حوادث جهان بیرون محافظت میکند(Arora and Bindra,1994:1). واز جمله نخستین مسائلی است که انسان همواره با آن دست به گریبان بوده و در تلاش برای رفع این مساله ویافتن پاسخی مناسب و معقول برای آن بوده است (اهری،1367).مشکل مسکن موضوعی است که امروزه همه کشورها را به نوعی متناسب با شرایطشان گرفتار ساخته است در حالیکه در کشورهای پیشرفته، مسکن بعدی از رفاه اجتماعی بوده و برنامههای توسعه مسکن بر بهبود کیفی متمرکزاند(Barlow and Duncan,1994:4)ٌ، در کشورما نیز مسکن یک نیاز اولیه محسوب شده و تامین آن همردیف با تامین غذا و پوشاک به شمار آمده است. در جامعهای که طبق اصل چهل وسوم قانون اساسی یکی از نیازهای اساسی هرفرد و خانواده مسکن بوده و طبق اصل سی ویکم داشتن مسکن متناسب با نیاز حق هر فرد و خانواده ایرانی است. همواره در طول تاریخ مسکن یکی از احتیاجات اساسی زندگی ایرانیها می بوده حتی در هزاره های قبل از میلاد ایرانیها در زمینه احداث خانهها و ایجاد شهر پیشرفت قابل ملاحظهای کرده و سومریها نیز در 5 هزار سال قبل در دشت پهناور نینوا بدون برخورداری از امکانات تمدن امروزی برای خانهسازی مساعی کافی مبذول می داشته اند. بعد از ظهور دین مبین اسلام و با مهاجرت پیامبر به مدینه خانه سازی مورد توجه زیاد قرار گرفت و در قرآن مجید هم به خانه آباد شده سوگند یاد شده است.«والبیت المعمور»(سوره طور آیه چهار). بنجامین دزرایلی[2] معتقد است که مسکن مهمترین تامین کننده تمدن و مهمترین نگهدار فرهنگ اجتماعی جامعه است. بدین صورت که بهبود وضعیت مسکن و خدمات شهری، افزایش ثبات اجتماعی، بهبود شرایط محیطی، بهبودکلی در کیفیت زندگی و انگیزه مشارکت در اجتماع را به دنبال دارد. در گزارشی که توسط گروهی از کارشناسان سازمان ملل تهیه شده بر نقش کلیدی مسکن در بالا بردن وحدت جامعه تاکید شده است(United Nations,1974). نقش مسکن در اقتصاد کشورها هم حائـز اهمیت است. تقریباً یک چهارم از ثروت ملی در کشوری نظیر آمریکا به صورت واحدهای مسکونی شهری وروستایی است. احتیاج به مسکن در جامعه با افزایش جمعیت تشدید می گردد. و لذا علاوه بر تعداد، ترکیب و نحوۀ توزیع جمعیت،
عوامل دیگری از قبیل وضع معیشت، الگوی ازدواج، نوع خانوادهها از نظر هستهای یا گسترده بودن، مهاجرت و سطح درآمد درآن تاثیرگذار میباشند و به دلیل همین تعددعوامل، راهحلهای جامع و آگاهانهتری را میطلبد. این مسئله در کشورهای پرجمعیتی که میزان رشد جمعیتی بالایی دارند، از شدت بیشتری برخوردار است و در مواردی به صورت گره کوری درآمده است که نه امکانات داخلی میتوانند آن را بگشایند و نه کمکهای خارجی قادر به حل آن هستند (زنجانی،156:1371).
تقاضا برای مسکن از تغییر در اندازۀ جمعیت،ترکیب جمعیت ومحل اقامت می تواند به صورت مستقیم تاثیر بپذیرد. تغییرات در باروری، الگوهای ازدواج، مهاجرت و همچنین مرگ ومیر نیز بطور مستقیم بر نیاز به مسکن تاثیر می گذارند. در کشورهای در حال توسعه جهان، روند باروری، مرگ ومیر و مهاجرت در طی چندین دهه اخیر ابعاد متعددی از تقاضای مسکن را ایجاد نموده است. و تغییرات در الگوهای ازدواج و طلاق، ساختار سنی جمعیت و متوسط بعد خانوار هم به این تقاضا افزوده اند که البته نباید تاثیر سوانح و بلایای طبیعی مثل سیل، زلزله و … را نیز در این مورد نادیده انگاشت (حیدرآبادی،2:1380).
علی رغم تلاشهای زیادی که در جهت تامین مسکن، بعد از انقلاب اسلامی صورت گرفته، شواهد حاکی از آنست که هنوز هم تامین مسکن یکی از مشکلات کشور ایران محسوب می شود که این امر خود ضرورت نقد و بررسی سیاستها واقدامات گذشته را جهت تنظیم برنامه ای سنجیده تر الزامی می سازد.
بیان مسئله:
کشور ایران در دو دهۀ اخیر از رشد جمعیتی بالایی برخوردار بوده و جمعیت آن از 7/33 میلیون نفر در سال1355به بیش از 60میلیون نفر در سال1375رسیده است. رشد جمعیت در طول این مدت 93/2درصد بوده است. بیشترین میزان رشد جمعیت کشور در دهۀ 65-1355(با رشد91/3درصد) حادث شده است. همراه با افزایش نرخ رشد در این دهه، روند شهرنشینی نیز سرعت بیشتری گرفت و نرخ رشد سالانه جمعیت شهرنشین در این مدت به4/5 درصد رسید، در حالیکه نرخ رشد سالانه جمعیت روستایی در طی این دهه تنها4/2درصد بوده است. همراه با کاهش نرخ رشد جمعیت کشور در دهۀ75-1365، سرعت افزایش میزان شهرنشینی کاهش یافت و نرخ رشد سالانه جمعیت شهری کشور به2/3درصد در فاصله این دهه رسید در حالیکه جمعیت روستایی کشور در سالهای اخیر در حدود23میلیون تثبیت گردیده است(طبق جدول شمارة1-1). بخش عمده ای از افزایش جمعیت شهرنشین در دو دهۀ اخیر معلول عواملی همچون مهاجرت روستاییان به شهرها، اسکان عشایر، تبدیل تعدادی از نقاط روستایی به شهرها بوده بگونه ای که تعداد شهرها از373 شهر درسال 1355به 612 شهر در سال1375افزایش یافته است. این افزایش ها پیامدهای اجتماعی، اقتصادی نامطلوبی، ازجمله کاهش سرمایهگذاری در بخش های آموزش، بهداشت، درمان،مسکن وافزایش بیکاری را بهمراه داشته است.
[1] Housing ,Dwelling
[2] Disraeli,Benijamin
***ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد
یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل و با فرمت ورد موجود است***
متن کامل را می توانید دانلود نمائید
چون فقط تکه هایی از متن پایان نامه در این صفحه درج شده (به طور نمونه)
ولی در فایل دانلودی متن کامل پایان نامه
با فرمت ورد word که قابل ویرایش و کپی کردن می باشند
موجود است
خوشبختانه، در سال های اخیر پژوهشهای زیادی جهت بررسی تغییرات فرهنگیِ مناطق مختلف کشور عزیزمان در حوزه های گوناگون انجام شده است . پژوهش حاضر که تحت عنوان بررسی تغییرات فرهنگی خانواده است به بررسی تغییرات خانواده ، ازدواج و نظام خانوادگی در طی پنج دهه گذشته در روستای گنجه از توابع شهرستان رودبار – واقع در استان گیلان – پرداخته است . لازم به ذکر است رویدادهایی که از سال 1335 تا کنون در روستای گنجه اتفاق افتاده است این روستا را از جهاتی نسبت به سایر روستاها متمایز کرده است . بر این اساس بررسی تغییرات فرهنگیِ خانواده در ارتباط با تأسیس کارخانجات پنج گانه وقوع زلزله و ورشکستگی و بسته شدن کارخانجات در روستای مورد پژوهش حائز اهمیت می باشد . از آن جا که این تحقیق از نوع کیفی و میدانی است لذا از تکنیک ها و روش های ابتکاری خاصی جهت گردآوری داده های استفاده شده است که هر یک از آن ها به تفصیل در فصل اوّل تشریح شده اند .
پژوهش حاضر شامل پنج فصل است : فصل اوّل به طرح مسئله ، ضرورت و اهمّیّت تحقیق ، اهداف تحقیق ، پیشینه ی تحقیق ، چهار چوب نظری مورد استفاده در این پژوهش ، پرسش‌های تحقیق و روش های تحقیق پرداخته شده است . فصل دوم مربوط به بیان معرفی روستا است . لذا در این فصل تغییرات جمعیّتی و اقتصادی روستا در طیّ پنج دهه اخیر ، تشریح شده است . فصل سوّم به بررسی دگر گونی خانواده از ابعاد مختلف در روستای گنجه در طی نیم قرن اخیر پرداخته است . فصل چهارم به بیان مراسم مختلف ازدواج ،کارکردهای آن و تغییراتی که در این کارکردها ایجاد شده است و همچنین نمادهای مراسم عروسی در روستای گنجه پرداخته است . در فصل پنجم که با عنوان ازدواج و خویشاوندی است ، نحوة همسرگزینی در گذشته و حال حاضر مقایسه شده است و به بررسی الگوهای ازدواج ، علل افزایش های برون همسری ، بررسی وضعیت طلاق و بررسی کارکردها ،روابط و اصطلاحات خویشاوندی پرداخته شده است . و سرانجام به نتیجه گیری تحقیق پرداخته شده است .
نکته ی قابل ذکر اینکه چون زبان مردم روستای مورد تحقیق کُردی است لذا سعی شده است تمام واژه های کُردی که در متن آمده است همراه فنوتیک(تلفّظ) و معادل نوشته شود . در پایان از خوانندگان عزیز انتظاراست کاستی های این اثر را به نگارنده گوشزد نمایند تا نسبت به رفع آن ها اقدام شود .
1-1. طرح مسأله
مسأله ی عمده در این پژوهش ، بررسی تغییرات خانواده و ازدواج در طی نیم قرن اخیر است . لذا محقق در جستجوی آن است که مشخص کند تأثیر تحوّل اقتصادی – که بر اثر تأسیس کارخانجات ایجاد شده است – و تأثیر تحوّل طبیعی ، که بر اثر وقوع زلزله صورت گرفته است ، بر تغییرات فرهنگیِ خانواده، ازدواج و نظام خویشاوندی چگونه بوده است ؟ از سال 1337 به بعد ، به تدریج – در روستای مورد تحقیق کارخانجات پنج گانه تأسیس شدند . این کارخانجات وضع اقتصادی مردم منطقه ، به ویژه ، وضع اقتصادی مردم روستای گنجه را متحوّل کرد به طوری که تغییرات ایجاد شده در الگوی ازدواج ، و الگوی خانواده در بسیاری موارد بازتاب تأسیس کارخانجات می باشد .
البته غیر از این عامل – عواملی همچون وقوع زلزله که در خرداد ماه سال 1369 با شدت 3/7ریشتر در منطقه مورد پژوهش رخ داد نیز درایجاد تغییرات در ابعاد مختلف خانواده و ازدواج مؤثربوده است . به طوری که وقوع زلزله موجب گسترش ازدواج های برون همسری ، تغییر در تعداد اعضای خانواده ، تغییر در خانواده ی گسترده و به طور کلی تغییر در فرهنگ خانواده شد . حال مسأله، تأسیس کارخانجات و سپس رکود آن در سال های بعداز 1370 است و همچنین مسأله ی وقوع زلزله به وضوح تأثیراتی در بافت خانواده ، ازدواج ونظام خویشاوندی گذاشته است لذا محقق در صدد است تا معلوم کند ، عوامل اقتصادی و طبیعی چگونه و تا چه حد بر گسترش برون همسری ، کارکردهای مراسم ازدواج ، تشکیل خانواده های هستهای و خانواده های گسترده ی تغییر شکل یافته تاثیر داشته است.
2-1. ضرورت و اهمّیّت تحقیق
روستای گنجه به دلیل تأسیس کارخانجات پنج گانه و وقوع زلزله در خرداد ماه سال 1369 در مقایسه با سایر روستاها دارای وضعیت
متفاوت و استثنایی است . چرا که تأسیس تدریجی کارخانجات موجب تغییرات بسیار در زندگی مردم روستا گردیده است. از جمله ی آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد .1- با تأسیس و فعّالیّت كارخانجات در وضعیت مالی مردم این روستا بهبود ایجاد شد و در آمد حاصل از اشتغال اهالی در کارخانجات مکمل در آمدهای ناشی از پرداختن به امور کشاورزی و دامداری گردید . 2- در سبک مسکن روستاییان تغییر تدریجی ایجاد گردید و در نتیجه دامداری به افول گرایید . 3- مهاجرت مردم سایر مناطق به داخل روستا افزایش یافت . 4- مهاجرت مردم روستا به خارج تقریبا متمایز به صفر بوده است . 5- برق رسانی به روستا نسبت به سایر روستاها سریع تر صورت گرفت ، در نتیجه تعداد زیادی از مردم روستا توانستند از برنامه های تلویزیونی بهره مند شوند . 6- میزان مسافرت ها به خارج از روستا – در ایام تعطیلات کارگران – به شدت اوج گرفت و لذا راه ورود فرهنگ سایر مردم به روستای گنجه هموار گردید . 7- از آن جایی که مردم روستای مورد پژوهش درمقایسه با سایر روستاهای منطقه، ثروتمند تلقّی می شدند لذا فروشندگان سیّار کالاها و وسایل جدید را جهت فروش به روستا عرضه می کردند . 8- خانواده های هسته ای افزایش یافت . 9- ازدواج های برون گروهی افزایش یافت. همچنین وقوع زلزله که در سال 1369 رخ داد نیز موجبات تغییرات در زندگی مردم روستا را فراهم کرد که به برخی از آنها اشاره ای می شود : 1- به دلیل فوت اعضای خانواده در شکل برخی از خانواده ها تغییراتی ایجاد شد بدین معنی که خانواده با یکی از والدین و خانواده های بازسازی شده افزایش یافت . 2- وقوع زلزله باعث جابجایی محل سکونت مردم و در نتیجه نزدیک شدن محل سکونت آن ها به جادّه اصلی رشت-تهران گردید . البته آن ها بر خلاف برخی از روستاهای دیگر در سایر روستاهای مجاور ادغام نشدند. 3- ازدواج برون گروهی در اثر زلزله نیز همچنان افزایش یافت . 4- به دلیل فوت برخی از پرسنل ماهر و نیمه ماهر و خرابی های ناشی از زلزله و دادن وام های بلاعوض به کارگران، اشتغال در کارخانجات دچار اختلال گردید . 5- مهاجرت مردم روستا به خارج از آن زیادشد . 6- به دلیل اشتغال جوانان متأهل درخارج از روستا برخی از خانواده های هسته ای تحت نظارت غیر مستقیم والدین شوهرانشان قرار گرفتند .7- بیكاری جوانان روستا افزایش یافت و برخی از آن هابه اشتغال کاذب روی بردند. 8- علیرغم افزایش بیکاری جوانان به کار کشاورزی و دامداری نمی پردازند . 9- سن ازدواج افزایش یافت.
بنابراین ضرورت دارد تأثیر این دو پدیده – تأسیس کارخانجات ووقوع زلزله – برزندگی مردم روستای گنجه به ویژه بر نهاد خانواده و ازدواج مورد بررسی قرار گیرد.
3-1. اهداف تحقیق
تغییرات خانواده در ارتباط مستقیم وتنگاتنگ با ساختار اقتصادی قرار دارد لذا در پژوهش حاضر توجّه به شناخت ویژگی های اقتصادی منطقه، تنوع معیشت روستاییان وبررسی اشتغالات جدیدی كه پس از تأسیس كارخانه از سال 1337 درمنطقه ایجاد شده _اعم از مشاغل خدماتی تولیدی و توزیعی _ به عنوان یكی از عوامل مهم در تغییرات خانواده مورد بررسی قرار می گیرد.به طور كلی بایدگفت: كه دراین تحقیق محقق به دنبال بررسی تغییر وتحوّل خانواده وازدواج درروستای گنجه پس از تأسیس كارخانجات ووقوع زلزله می باشد. بنابر این اهداف تحقیق شامل موارد زیراست:
- شناخت ویژگی های اقتصادی روستا قبل از تأسیس كارخانجات و وقوع زلزله
- شناخت ویژگی های خانواده، ازدواج و خویشاوندی قبل از تأسیس كارخانجات ووقوع زلزله
- شناخت ویژگی های اقتصادی روستا بعد از تأسیس كارخانجات ووقوع زلزله
- شناخت ویژگی های خانواده، ازدواج وخویشاوندی بعد از تأسیس كارخانجات ووقوع زلزله
بنابر این در بررسی وشناخت وضعیت خانواده، ازدواج و نظام خویشاوندی در ارتباط با وضعیت اقتصادی درقبل از تأسیس كارخانجات ووقوع زلزله موارد زیر قابل طرح می باشد:
الف ) بررسی و شناخت اشكال، ُبعد، كاركرد وفرهنگ مصرف خانواده، نحوه ی تقسیم كار بین اعضای خانواده وساخت قدرت وتغییرات آن ها
ب ) بررسی وشناخت آداب ورسوم ازدواج ،الگوی همسر گزینی، سن ازدواج ،الگوی اقامت پس از ازدواج، میزان طلاق وتغییرات آن ها
ج) بررسی و شناخت اصطلاحات خویشاوندی، روابط خویشاوندی و كاركردهای آن
4-1.پرسش‌های تحقیق
سؤالات عمده‌ای که محقق در این پژوهش در پی دستیابی به پاسخ مناسب برای آن‌هاست به شرح ذیل می‌باشد:
- با گذشت زمان چه تحولاتی در اشکال، ُبعد، کارکردو فرهنگ مصرف خانواده، وضعیت ازدواج و نظام خویشاوندی در روستای مورد پژوهش[1] رخ داده است؟
- رابطة تغییرات اقتصادی با تغییرات فرهنگی خانواده، انواع ازدواج ، سن ازدواج،
ایّام ازدواج، دوران نامزدی ،مراسم ازدواج ، الگوی اقامت زوجین ، طلاق ، و نظام خویشاوندی چگونه بوده است؟
- عواملی نظیر وقوع زلزله و اصلاحات ارضی، تا چه حد بر تغییرات خانواده، ازدواج و خویشاوندی مؤثر بوده‌اند؟
- تغییرات ساختار قدرت در خانواده چگونه بوده است؟
- مراسم دوران نامزدی، عروسی و همچنین جهیزیه چه کارکردهایی داشته‌اند و چه تغییراتی در آنها صورت گرفته است؟
6.تحوّل نقش زنان، مردان، کودکان در طی 50 سال اخیر چگونه بوده است؟
7.برون همسری چه تأثیراتی در تغییرات فرهنگی مردم روستای مورد پژوهش داشته است؟
8.نگرش مردم در مورد فرزندآوری چه تغییراتی کرده است؟
[1] – همه پرسش‌های تحقیق، در مورد روستای گنجه است لذا از تکرار این کلمه در برخی سؤالات خودداری شده است.
***ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد
یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل و با فرمت ورد موجود است***
متن کامل را می توانید دانلود نمائید
چون فقط تکه هایی از متن پایان نامه در این صفحه درج شده (به طور نمونه)
ولی در فایل دانلودی متن کامل پایان نامه
با فرمت ورد word که قابل ویرایش و کپی کردن می باشند
موجود است
وقوع رنسانس و انقلاب صنعتی از چندین جهت زندگی جوامع بشری را متحول ساخته و در نهایت تمدن امروزی را با تنوع و تکثر بی‌نظیری ایجاد کرد. اگرچه سیر و سیاحت از آرزوهای دیرین بشر بوده است، ولی وجود موانعی چون ابتدایی بودن وسایل حمل و نقل، طول مدت سفر و عدم وجود امنیت در راهها، مسافرت را به مواقع ضروری منحصر کرده بود. یکی از بارزترین آثار انقلاب صنعتی، ایجاد امکانات پیشرفته حمل و نقل بوده است که باعث گردیده تا مسافرت با راحتی، امنیت و سرعت بیشتری همراه شود. همچنین دستیابی انسان به تکنولوژی‌های پیشرفته، اوقات فراغت را افزایش داده است، در نتیجه افراد فرصت بیشتری جهت ارضاء امیال خود، نظیر سیر و سیاحت پیدا کرده‌اند. از طرفی فشار ناشی از شهرنشینی، لزوم ایجاد تنوع و تحرک را در زندگی جوامع صنعتی نشان می‌دهد و اینها خود میتوانند عواملی باشند در جهت توسعه و تکامل توریسم در عصر حاضر. امروزه بسیاری از کشورهای جهان، کم و بیش به صنعت توریسم توجه دارند.
زیرا مهمترین تأثیر توریسم در اقتصاد جهانی، ایجاد درآمد و اشتغال‌زایی است. به طوری که کارشناسان تخمین زده‌اند، گردشگری (توریسم) به عنوان بزرگترین صنعت جهان، 4/3 تریلیون دلار ارزش دارد و این میزان جوابگوی 1/10% محصولات ناخالص جهانی است و 6/10% هزینه اشتغال‌زایی در جهان را تأمین میکند (منشی‌زاده، 1376 : 41).
1-2- تعریف مسأله و بیان سؤال اصلی تحقیق:
دشواریهای زندگی شهرنشینی، آلودگی هوا و آلودگی های صوتی، خستگی ناشی از كار در مشاغل شهری، تكراری و یكنواخت بودن شرایط زندگی در شهر و دیگر عوامل مشابه، انسان شهرنشین را وادار می كند تا برای رفع خستگی و استراحت به طبیعت پناه ببرد (رضوانی،1379: 41).
توریسم با پیروی از فلسفه حیات مدار و تكیه بر ارزشهای ذاتی و درونی، از طریق حفاظت از عرصه های طبیعی، انتفاع جوامع محلی، تقوبت ویژگی خرده فرهنگها، فراهم آوری فرصت‌های آموزشی و یادگیری، تقویت اشتغال زایی و جلوگیری از مهاجرت، التزام به مصرف كمتر منابع تجدید ناپذیر، فراهم آوری فرصت‌های مشاركت‌های محلی، آموزشهای زیست محیطی و به عبارتی تركیب مناسب توسعه و حفاظت از محیط زیست و میراث های فرهنگی، پایداری را امكان پذیر می سازد. با توجه به مطالب فوق، مقوله توریسم به عنوان راهكاری برای تأمین منافع زیست محیطی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، چه در سطح ملی و چه در سطح محلی، مورد توجه قرار گرفته است (شاکری،1383: 84). توریسم امروزه در کانون توجه تصمیم گیران و تصمیم سازان حوزه برنامه ریزی و امور اجرایی قرار گرفته است، و بسیاری از کشورهای جهان با درایت و دوراندیشی و ساماندهی علمی، از امکانات بالقوه این صنعت (توریسم)، بهره قابل توجهی برده اند. براساس آمار منتشره از سوی سازمان جهانی جهانگردی، شمار جهانگردان از رقم سالیانه 625 میلیون نفر در اوایل قرن 21، به 6/1 میلیارد نفر در سال 2020 خواهد رسید و نیز درآمد صنعت جهانگردی از 445 میلیارد دلار در سال 2000، به رقمی افزون بر 2 تریلیون دلار در سال 2020 خواهد رسید (فتحی،1380: 123).
تنوع جاذبه های تاریخی و فرهنگی، طبیعی و همچنین طیف متنوعی از آداب و رسوم و شیوه های معیشتی چند هزار ساله منطبق با شرایط اقلیمی، از جمله معیشت کوچ نشینی، از پشتوانه های توریستی ایران به حساب می آید. با وجود پتانسیل های ذکر شده، مطابق آمار سازمان جهانی جهانگردی، کشور ایران فقط 09/ درصد از تعداد و 06/ درصد از درآمدهای گردشگری در دنیا را به خود اختصاص داده است (نشریه بازاریابی، 1378: شماره 3). این نکته با توجه به پتانسیل جاذبه های گردشگری ایران، رقم اندکی را شامل می شود. بنابر این به نظر می رسد که گردشگری در ایران، با کم توجهی روبرو می باشد (امیری،1383: 35). یکی از راهکارها برای گسترش صنعت توریسم، شناسایی هر چه بهتر مناطق مختلفی که پتانسیل توریسم را دارند و برنامه ریزی دقیق جهت امکان سنجی این مناطق به لحاظ قدرت جذب توریست و ایجاد گردشگاه‌های مختلف و امکانات زیربنایی است. این پژوهش نیز شناسایی و امکان‌سنجی جاذبه های توریستی یکی از مناطق مستعد کشور (شهرستان كهگیلویه و از جمله بافت تاریخی بلاد شاپور دهدشت، در استان کهگیلویه و بویراحمد)، در جهت گسترش توریسم و بهره برداری بهتر از آن را مد نظر دارد.
استان کهگیلویه و بویراحمد سرزمینی با وسعت 16264 کیلومتر مربع می باشد و از دو منطقه سردسیری و گرمسیری تشکیل شده است. آثار تاریخی، جنگل‌های متراکم، چشم انداز زیبای قلل و ارتفاعات، رودخانه ها، چشمه سارها، آبشارها، دریاچه ها، تالاب ها، مناطق حفاظت شده با تنوع جانوری و گیاهی غنی و همچنین عشایر و ایلات مختلف با آداب و رسوم خاص، از توان‌های محیطی منطقه برای جذب توریست هستند (مجله مسافران،1381: 62).
هدف اصلی این پژوهش، معرفی جاذبه های توریستی شهرستان كهگیلویه و از جمله مجموعه تاریخی بلاد شاپور دهدشت، در استان کهگیلویه و بویراحمد، و امکان سنجی آنها در جهت گسترش توریسم، و در گامی دیگر، نقشی كه این صنعت می‌تواند در جهت برون رفت از محرومیت، و همچنین توسعه منطقه داشته باشد، است. نظر به اینكه مطالعه موردی ما در این تحقیق، مجموعه تاریخی بلاد شاپور دهدشت به عنوان یك جاذبه توریستی می باشد، لذا، سعی بر آن است تا این مجموعه را از همه جوانب و زوایا مورد بررسی قرار دهیم، و موانع و راهكارها را در جهت گسترش توریسم در این منطقه، شناسایی كنیم. در واقع، این پژوهش درصدد پاسخگویی به پرسش‌های زیر است:
- چرا با وجود پتانسیل‌های قوی در زمینه توریسم (از جمله بلاد شاپور دهدشت) در کهگیلویه، این منطقه از توسعه به دور بوده است؟
- گسترش گردشگری، چه تأثیری در بهبود وضع امکانات و خدمات زیربنایی و رفاهی و در مجموع توسعه منطقه دارد؟
- رشد توریسم تا چه میزان در ایجاد اشتغال در منطقه مذکور تأثیر دارد؟
1-3- ضرورت انجام تحقیق:
امروزه در چارچوب طرح‌های آمایشی یا کالبدی، اعم از ملی، منطقه‌ای یا محلی، توریسم به عنوان یکی از ابزارها و مؤلفه‌های مهم توسعه و محرومیت‌زدایی به شمار می‌رود.[1] توریسم از مهمترین عوامل عمران ناحیه‌ای به شمار می‌رود و فعالیتی است ارزآور و متعادل‌کننده که موجب توسعه اقتصادی و اجتماعی در سطح منطقه شده و توزیع عادلانه درآمد و همچنین اشتغال‌زایی را به همراه دارد و … لذا، باتوجه به موارد فوق و نیازهای رورافزون انسان شهرنشین به محیط‌های تفریحی و استراحت‌گاهی و بالاتر از همه، جابجایی میلیون‌ها جهانگرد در طول سال، لزوم پژوهش در مسایل توریسم و امکانات مربوط به آن در یک منطقه بیشتر احساس می‌شود (شکوهی، 1353 : 17).
منطقه کهگیلویه، نمونه‌ای روشن از چنین وضعیتی است. این منطقه به خاطر پاره‌ای از محدودیت‌های طبیعی و انسانی که در طول تحقیق به آن پرداخته خواهد شد، در آینده تکافوی تأمین نیازهای جمعیت ساکن خویش را ندارد، اما بخش گردشگری می‌تواند منبعی مهم، نوپا و جدید برای جمعیت آن به شمار آید و آینده روشن را برای این منطقه فراهم سازد. با در نظر گرفتن مجموع پتانسیل‌های صنعت توریسم در کهگیلویه (از جمله بلاد شاپور دهدشت) و باتوجه به اینکه کشاورزی و دامداری منطقه به دلیل شرایط خاص طبیعی و از میان رفتن بخش عظیم مراتع، در بلندمدت پاسخگوی معیشت مردم این منطقه نخواهد بود، صنعت توریسم می‌تواند با امکانات بالقوه و فراوانش، افق تازه و
امیدبخش را در توسعه منطقه فراهم آورد.
لذا، ما در این تحقیق برآنیم تا در راستای یافتن پاسخ به سؤالات ذیل تلاش نماییم. با شناسایی تنگناها و توان‌های موجود، جایگاه صنعت توریسم و اثرات آن را بر توسعه و تحول منطقه مورد مطالعه، تبیین نموده و راهکارهایی را برای توسعه توریسم در منطقه کهگیلویه مطرح نماییم.
1-4- سؤال تحقیق
همان‌طور كه در صفحه پیشین گفته شد، این تحقیق در پی پاسخ گفتن به پرسش‌هایی است كه اگر در یك پرسش كلی متبلور یابد، به‌صورت زیر خواهد بود:
گسترش توریسم در شهرستان كهگیلویه چه نقشی در توسعه منطقه داشته است؟
پاسخ به پرسش فوق، در واقع یافتن راهكارهایی است كه می‌تواند فرآیند توسعه منطقه‌ای را تحول بخشد.
1-5- اهداف تحقیق
مهمترین هدف توسعه توریسم داخلی و خارجی، توسعه اقتصادی – اجتماعی نواحی مقصد است (Sharplei,J And Richard, 1997. PN: 40 ). زیرا مهمترین تأثیر توریسم در اقتصاد محلی و منطقه ای، این نواحی، ایجاد درآمد و اشتغال، و ایجاد انگیزه ماندگاری در مناطق می باشد. به طور كلی می توان اهداف مورد نظر این پژوهش را به شرح زیر بیان نمود:
- بررسی و شناخت تأثیرات گسترش توریسم در توسعه منطقه.
- تعیین جایگاه فعلی صنعت توریسم و نقش آن در توسعه منطقه.
- بررسی نقاط قوت، ضعف، فرصت‌ها و تهدیدها.
- ارائه الگوئی بهینه از توریسم و معرفی آن به عنوان استراتژی جدید توسعه منطقه ای.
1-6- مطالعات انجام شده در این خصوص (سوابق موضوع)
مسعود تقوایی و محمد علی شاپورآبادی (1381: 253)، در تحقیقی تحت عنوان« توسعه منطقه برخوار اصفهان، از طریق گسترش توریسم »، تلاش می‌كنند تا مزایای صنعت توریسم، و نقش آن در ایجاد اشتغال و توسعه صنایع دستی، و همچنین نقش تعاون در مشاركت و توسعه را بررسی كرده، و سپس جاذبه های توریستی منطقه از جمله قالی بافی، صنایع دستی، جاذبه های كویری و غیره را معرفی نموده و در نهایت، ضمن ارائه یك الگو برای ایجاد و توسعه صنعت توریسم از طریق تشكیل تعاونی ها، موجبات توسعه منطقه را فراهم آورد. در این تحقیق به این نتیجه رسیده اند كه منطقه برخوار اصفهان و از جمله روستاهای آن، برای رشد كشاورزی صنعتی، در كوتاه مدت، دچار موانع زیادی است، اما از نظر منظره طبیعی، صنایع دستی، تولیدات قدیمی و سنتی و آثار باستانی، توان جذب تعداد زیادی سیاح و جهانگرد را دارد.
طرح جامع گردشگری در ایران(1352)؛ این طرح در بهمن 1352 تهیه شده است و بر این تفكر می باشد كه رشد توریسم چه از نظر كمی و چه از نظر كیفی، ممكن می باشد. بدین ترتیب این طرح، محور نقشی است كه بخش توریسم طی سالهای آتی در ایران بازی كرده و می‌كند. منابعی كه تجهیز نموده، دفاتر ارضی كه احتیاج داشته و امنیت اقتصادی كه بوجود می آورد، از جمله مواردی است كه در این طرح مطرح شده است. همچنین این طرح بر فراهم نمودن تسهیلات و تجهیزات كافی، هم از نظر كیفی و هم از نظر كمی برای جهانگردان تأكید می كند. در نهایت، در این طرح، بر لزوم توسعه زیربناها و ساختارهای حمل و نقل به عنوان كلید هر بازار جهانگردی و توسعه صنعت هتلداری، میزبانی، آژانس های مسافرتی، تورگردان ها و مدیریت، در تمام سطوح (عالی، میانه و عادی ) تأكید شده است.
عبدالحمید ابراهیمی (1376: 492) در مقاله ای تحت عنوان «تأثیر صنعت توریسم بر متغیرهای اقتصادی، محیطی، اجتماعی و فرهنگی ایران»، با تأكید بر ویژگی های فرهنگی و ارزشی ایران، بر لزوم بررسی عوامل اقتصادی، محیطی، اجتماعی و فرهنگی در توسعه پایدار صنعت توریسم و مدیریت بازاریابی استراتژیكی تأكید می كند، و بیان می دارد كه برای نیل به توسعه متوازن، مزایا و هزینه های این متغیرها باید درنظر گرفته شوند. علاوه بر این در این مقاله سعی شده است تا تعداد زیادی از مقیاس های كنترلی به عنوان استاندارد، مقررات و خط مشی ها در سطح محلی و منطقه ای بیان گردد. همچنین آثار مثبت و منفی صنعت توریسم به لحاظ اقتصادی، محیطی، اجتماعی و فرهنگی در ایران، در این مقاله مورد توجه قرار داده شده كه به طور خلاصه می توان به موارد زیر اشاره نمود؛ آثار مثبت: افزایش درآمد ارزی كشور، افزایش اشتغال و درآمد، حفاظت از میراث فرهنگی كشور، تبادل و تعامل فرهنگی، توسعه موزه ها، تئاترها و تسهیلات فرهنگی، حفاظت از منابع طبیعی، بهبود كیفیت محیط زیست و … و آثار منفی: تعارض بین افراد بومی و گردشگران، افزایش آلودگی هوا، آلودگی مناظر، ضایعات در مناطق مورد بازدید، آسیب رساندن به مكان های تاریخی و باستانی و سایر موارد.
حسن بیك محمدی (1379: 86) در تحقیقی تحت عنوان « نگرشی برآثار اقتصادی جهانگردی با نگاهی به ایران»، مطرح می كند كه با اینكه بیش از 150 سال از برگزاری نخستین تور سیاحتی در لندن نمی گذرد، این فعالیت توانسته است طی چندین دهه، جایگاه قابل توجهی در مبادلات اقتصادی- اجتماعی ملل، احراز نماید و امروزه به یكی از بزرگترین تحولات اجتماعی در تاریخ بشریت تبدیل گردد. در این تحقیق كه با استفاده از روش توصیفی و اسنادی تهیه شده، اهمیت صنعت توریسم و آثار اقتصادی آن در دنیا و ایران را تجزیه و تحلیل كرده و به این نتیجه می رسد كه كشور ایران با با وجود برخورداری از تمدن كهن و آثار تاریخی غنی و جاذبه های متعدد فرهنگی و طبیعی، استفاده چندانی از توانایی ها نبرده و به دلیل وابسته بودن اقتصاد مملكت به نفت، و مشكلات ناشی از غوغاسالاری قدرت های بزرگ اقتصادی با نوسانات شدید درآمدهای ارزی روبرو، و دچار ناپایداری اقتصادی است. این در حالی است كه می توان با استفاده از پتانسیل های گردشگری خود، این منابع عظیم را در خدمت اقتصاد كشور به كار گیرد و از آن نهایت بهره را ببرد.
[1]- صنعت جهانگردی در ایران، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، 1371، سرآغاز کتاب.
***ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد
یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل و با فرمت ورد موجود است***
متن کامل را می توانید دانلود نمائید
چون فقط تکه هایی از متن پایان نامه در این صفحه درج شده (به طور نمونه)
ولی در فایل دانلودی متن کامل پایان نامه
با فرمت ورد word که قابل ویرایش و کپی کردن می باشند
موجود است
